Stanisław Marczak-Oborski, znany również pod pseudonimem „Dziennikarz”, to postać o bogatej twórczości, która wzbogaciła polski krajobraz literacki i teatralny. Urodził się 26 grudnia 1921 roku w Dzikowie, a zmarł 11 sierpnia 1987 roku w Warszawie. Jako poeta i teatrolog, Marczak-Oborski poświęcił swoje życie badaniu dramatu oraz teatru, szczególnie w kontekście dwudziestolecia międzywojennego oraz powojennej Polski.
Wieloletnia praca Stanisława Marczaka-Oborskiego obejmowała także dziennikarstwo, krytykę literacką oraz tłumaczenia, co czyni go niezwykle wszechstronnym twórcą. Jego działalność dokumentacyjna przyczyniła się do lepszego zrozumienia i analizy życia teatralnego w kraju w trudnych okresach historycznych.
Życiorys
Stanisław Marczak-Oborski przyszedł na świat 26 grudnia 1921 roku w Dzikowie w pobliżu Tarnobrzega. Pochodził z rodziny o literackich tradycjach, jego ojcem był historyk i bibliotekarz, Michał Marczak (1886–1945), a matką Maria z domu Oleś. Wczesną edukację rozpoczął w I Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie uzyskał maturę w 1940 roku. W czasie II wojny światowej studiował na tajnym Uniwersytecie Warszawskim od 1940 do 1944, gdzie zdobył dyplom magisterski w 1956 roku, a następnie stopień doktora nauk humanistycznych w 1966, oraz doktorat habilitowany w 1982.
Marczak-Oborski był uczestnikiem kampanii wrześniowej, a podczas okupacji aktywnie angażował się w podziemny ruch kulturalny. Był kierownikiem tajnych teatrzyków studenckich, w 1942 roku powołał do życia konspiracyjne Studenckie Teatry Eksperymentalne. W latach 1942–1944 uczestniczył w kursach księgarskich organizowanych przez Gebethner i Wolff, a od stycznia 1944 redagował miesięcznik literacki „Droga”. Jego działalność literacka podczas powstania warszawskiego obejmowała pisanie wierszy o tematyce wojennej, to właśnie w 6. kompanii batalionu Armii Krajowej „Kiliński” walczył. Po upadku powstania znalazł się w niemieckiej niewoli, a do kwietnia 1945 przebywał w Stalagu IV B w Mühlbergu.
Po wojnie, w kwietniu 1945 roku, Marczak-Oborski osiedlił się w Krakowie, gdzie objął stanowisko asystenta literatury polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie pracował również w Urzędzie Wojewódzkim, pełniąc funkcję sekretarza Wydziału Kultury i Sztuki. Niestety, z powodu gruźlicy, od sierpnia 1945 roku przez półtora roku przebywał w Zakopanem w leczeniu. Po powrocie z kuracji, w latach 1946–1948, współpracował z Polskim Radiem, prowadząc audycje poetyckie.
W 1947 roku wspólnie z Tadeuszem Borowskim oraz Romanem Bratnym redagował miesięcznik „Nurt”. Od listopada 1947 do kwietnia 1948 pracował jako redaktor działu teatralnego w tygodniku „Świat Młodych”. W tym okresie współpracował również z wieloma innymi tytułami, takimi jak: „Po prostu” (1947–1949), „Przegląd Akademicki” (1947–1948), „Pokolenia” (1947–1948), „Nowiny Literackie” (1947–1948), „Wieś” (1949–1950, 1952–1953), oraz „Teatr” (1949–1953, 1955).
W latach 1950–1952 był członkiem redakcji tygodnika „Nowa Kultura”, z którym współpracował także w latach 1954–1955, a swoje recenzje publikował w „Filmie” (1953–1954) oraz „Głosie Pracy” (1953). Od września 1948 roku pracował w Departamencie Przedsiębiorstw Artystycznych i Rozrywkowych Ministerstwa Kultury i Sztuki jako lektor oraz radca działu teatralnego. Na przełomie 1949 i 1955 zajmował różne stanowiska w Generalnej Dyrekcji Teatrów, Oper i Filharmonii, począwszy od lektora po naczelnika wydziału.
W 1952 roku wykładał literaturę w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej. Jako kierownik literacki współpracował z wieloma warszawskimi teatrami. W 1956 roku związał się na stałe z Instytutem Sztuki PAN, a w latach 1959–1964 był kierownikiem Teatru Telewizji. Marczak-Oborski był autorem wielu publikacji, w tym zbiorów poezji i ważnych opracowań, jak m.in. „Iskier przewodnik teatralny” (1964), „Teatr czasu wojny 1939–1945” (1967), „Kronika życia teatralnego w Polsce, 1918–1939” (1977), oraz „Teatr w Polsce 1918–1939” (1984).
Zmarł 11 sierpnia 1987 roku w Warszawie w wieku 65 lat, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 36-3-8).
Ordery i odznaczenia
Stanisław Marczak-Oborski został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które odzwierciedlają jego zasługi dla kraju oraz społeczeństwa.
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
- Złoty Krzyż Zasługi 11 lipca 1955 roku,
- Srebrny Krzyż Zasługi 22 lipca 1952 roku,
- Medal 10-lecia Polski Ludowej 19 stycznia 1955 roku.
Nagrody
Stanisław Marczak-Oborski, wybitny twórca teatralny, został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami w trakcie swojej kariery. Oto niektóre z nich:
- nagroda państwowa I stopnia w kategorii zespołowej, przyznana za znakomitą pracę w Teatrze Telewizji w 1964,
- nagroda tygodnika „Polityka” za spektakl „Drożdże” w 1968,
- nagroda Klubu Krytyki im. Boya-Żeleńskiego, przyznana za książki: Teatr czasu wojny oraz Życie teatralne w latach 1944–64 w 1969.
Przypisy
- Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW MARCZAK - OBORSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 14.01.2020 r.]
- a b c d e f g h i j Stanisław Marczak-Oborski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 07.04.2018 r.]
- Stanisław Marczak-Oborski – Do Powstańca – zbiór pieśni i wierszy o tematyce wojennej z historycznym komentarzem [online], sww.w.szu.pl [dostęp 07.04.2018 r.]
- a b Powstańcze Biogramy - Stanisław Marczak-Oborski [online], 1944.pl [dostęp 07.04.2018 r.]
- Stanisław Marczak-Oborski w katalogu on-line bibliotek Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. SirsiDynix, 24.03.2018 r. [dostęp 24.03.2018 r.]
- a b c d Stanisław Marczak-Oborski. Muzeum Powstania Warszawskiego, 2016. [dostęp 24.03.2018 r.]
- M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1077 „za zasługi w pracy zawodowej”.
- M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19.01.1955 r. nr 0/196 – na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
Pozostali ludzie w kategorii "Media i komunikacja":
Rafał Freyer | Iwona Kutyna | Tomasz Kin | Mieczysław Jagoszewski | Bogusław SzwedoOceń: Stanisław Marczak-Oborski