Dzików (Tarnobrzeg)

---

Dzikowskie ogrody

Dzików to miejsce, które zdecydowanie zasługuje na uwagę, zwłaszcza ze względu na najsłynniejszy park w Tarnobrzegu, będący idealnym punktem dla mieszkańców na relaksujące spacery.

Pierwsze znane wzmianki o ogrodzie w Dzikowie sięgają XIX wieku, kiedy to Jan Feliks Tarnowski zdecydował się na urządzenie tutaj swojej stałej siedziby. W 1830 roku miała miejsce przebudowa zamku, zrealizowana według projektu Franciszka Marii Lanciego, w stylu neogotyckim.

Wraz z zamkiem, Tarnowski zaprojektował także szereg charakterystycznych budowli ogrodowych, takich jak neogotycka kapliczka, oranżeria, fontanna oraz ażurowe kute ogrodzenie. Również Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, która przejeżdżała w pobliżu, tak opisała to miejsce: „Widziałam (za pomocą perspektywy, z wielkim żalem, że z daleka) Dzików głośny czarującym położeniem, dawnym zamkiem, zbiorem ksiąg, zabytków ojczystych i sztuk pięknych; rzadkich roślin dobrem, przyjemnym ogrodem”.

W parku, tak starannie założonym przez Jana Feliksa, można odnaleźć elementy idei narodowych, w tym szczególną opiekę nad drzewami, które posadzono podczas konfederacji barskiej, oraz po walkach pod Sandomierzem, kiedy dowódcą był książę Józef Poniatowski.

Dodatkowym elementem przyrody parku był miłorząb japoński, który został zasadzone ręką Tadeusza Czackiego, będącego szwagrem Jana Feliksa.

Dzikowskie zbiory

Jan Feliks Tarnowski, zainspirowany ideą gromadzenia pamiątek narodowych nawiązującą do Puław, podjął decyzję o stworzeniu kolekcji w swojej posiadłości. Wśród najcenniejszych obiektów, które znalazły się w tej kolekcji, wyróżniają się:

• najstarszy rękopis „Kroniki Polskiej” Galla Anonima,
• pierwszy odpis „Bogurodzicy”,
• oryginał „Kronik” Wincentego Kadłubka,
• oryginał „Statutów Wiślickich”,
• rękopis „Pana Tadeusza”.

Zbiory dzikowskie obfitowały w liczne inkunabuły oraz kompletny zestaw tłumaczeń „Biblii” na język polski, niezależnie od wyznania. Dzików był także miejscem, w którym znajdowała się najsłynniejsza kolekcja malarstwa XIX wieku w Polsce. W jej skład wchodziły takie arcydzieła jak:

• „Lisowczyk” Rembrandta,
• „Matka Boska Bolesna” Tycjana,
• „Chrystus po Zmartwychwstaniu” Rubensa,
• portret „Henrietty Marii” autorstwa Antoon van Dyck’a.

W Dzikowie mieści się Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, które posiada stałą ekspozycję, ukazującą bogate losy rodu Tarnowskich.

Najważniejszą część całej kolekcji stanowiła Biblioteka dzikowska, która obejmowała nie tylko cenne książki, lecz również galerię rzeźb oraz archiwum. Jej początki sięgają XIX wieku, kiedy to Jan Feliks Tarnowski zainspirowany innymi rodzinami szlacheckimi, postanowił gromadzić „skarby” literatury zarówno polskiej, jak i obcej. Księgi i dokumenty, które gromadził przez lata, odzwierciedlały jego pasję bibliofilską oraz były powiązane z jego działalnością literacką i naukową. Zbiory te były pozyskiwane poprzez zakupy, dary oraz dziedziczenie. Ostatecznie znalazły swoje miejsce w zamku dzikowskim, w pomieszczeniach dawnego skarbczyka, jak również w specjalnie zaprojektowanych szafach bibliotecznych.

To Jan Feliks Tarnowski ustanowił główny zrąb biblioteki, a jego następcy przez lata powiększali ten cenny zbiór. Po śmierci swojego twórcy, biblioteka dysponowała około 13–15 tysiącami dzieł, natomiast na początku II wojny światowej jej zasoby wzrosły do ponad 30 tysięcy pozycji.

Biblioteka dzikowska wyróżniała się wysoką jakością zbiorów, które zawierały bezcenne dzieła polskiej literatury i historii, takie jak: kompletny zbiór Biblii w tłumaczeniu polskim, dzieła klasyków polskich z XVI i XVII wieku, konstytucje sejmowe oraz uchwały synodalne, a także prace z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz owego okresu reform oświeceniowych. Najcenniejszą część stanowiło 25 inkunabułów.

W skład Biblioteki wchodziły również rękopisy. Wiele z nich tworzyło archiwum rodowe Tarnowskich, inne zaś dotyczyły treści politycznych, obejmując manifesty, pisma polityczne, konstytucje, mowy sejmowe oraz dokumenty dotyczące relacji z Krymem i Wołoszczyzną za czasów Stefana Batorego i Jana III Sobieskiego.

Kolekcja zawierała również cenne średniowieczne kodeksy. Wśród nich wyróżniały się „Statuty Kazimierza Wielkiego” w polskim przekładzie z 1501 roku, znane jako Kodeks Dzikowski, oraz najstarszy odpis „Kroniki polskiej” Mistrza Wincentego Kadłubka z 1476 roku. Niemniej istotne okazały się dokumenty dotyczące Konfederacji Dzikowskiej i Barskiej oraz wydarzeń związanych z powstaniem styczniowym.

W XX wieku biblioteka dzikowska wzbogaciła się o kolejne „białe kruki”, w tym rękopis „Pana Tadeusza” autorstwa Adama Mickiewicza oraz „Balladyny” Juliusz Słowackiego. Te cenne zasoby będzie można podziwiać na wystawie przygotowanej w Muzeum Historycznym Miasta Tarnobrzega, gdzie większość z nich będzie prezentowana publicznie po raz pierwszy od 1939 roku.

Obok ksiąg i rękopisów, wystawa przedstawia historię biblioteki oraz losy jej twórcy, Jana Feliksa Tarnowskiego, jak i bibliotekarzy pracujących w Dzikowie. Szczególne miejsce poświęcono Michałowi Marczakowi, osobie, która poświęciła życie dla ochrony zbiorów.

W Muzeum Historycznym Miasta Tarnobrzega od dłuższego czasu można podziwiać obrazy i miniatury z dawnej kolekcji dzieł sztuki rodziny Tarnowskich. Dzięki nowemu otwarciu, od 6 grudnia będą dostępne książki i rękopisy z tej niezwykłej kolekcji, które przez ostatnie 70 lat znajdowały się w Bibliotece UJ.

Osiedle Dzików

W latach 90. XX wieku, na obszarze leżącym na północ od malowniczego kompleksu pałacowo-parkowego rodziny Tarnowskich, rozpoczęto prace nad budową osiedla mieszkaniowego. Pomimo tego, iż teren ten funkcjonował pod nazwą Wymysłów (Tarnobrzeg), Tarnobrzeska Spółdzielnia Mieszkaniowa podjęła decyzję o nadaniu nowemu osiedlu nazwy „Dzików”. Tłumaczeniem tego wyboru miało być sąsiedztwo z historycznym Zamkiem Dzikowskim, pomimo że znacznie bliżej zamku znajdują się tereny Serbinowa oraz Centrum. W maju 2010 roku, niestety, część tego osiedla doświadczyła poważnej katastrofy, gdyż obszar nad Wisłą został zalany w wyniku intensywnych opadów deszczu oraz podtopień. Obecnie administracyjnie zalana część należy do Osiedla Dzików, chociaż historycznie ten obszar był częścią Podłęża.

Zabudowa osiedla

Osiedle Dzików pełni przede wszystkim rolę sypialni dla mieszkańców Tarnobrzega. Charakteryzuje się głównie zabudową w postaci bloków wielorodzinnych, które powstały w latach 90. XX wieku, rozciągając się po ulicach takich jak Konfederacji Dzikowskiej, Marczaka, Tarnowskiego, Słomki. Oprócz bloków, w obszarze osiedla znajdują się również domki jednorodzinne, dostępne na ulicach Pawłowskiego, Wiejska, Paderewskiego, Szewery oraz w Alei Lipowej. W 1996 roku z funduszy lokalnych została wzniesiona świątynia pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego, a w następnym roku erygowano parafię Miłosierdzia Bożego. Co więcej, w dawnej siedzibie spichlerza na terenie osiedla znajduje się Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, które gromadzi liczne zbiory związane z historią regionu.

Komunikacja na osiedlu

W aspekcie komunikacji publicznej, kluczową rolę odgrywa główna linia autobusowa numer „10”, która łączy osiedle z centralnymi punktami miasta. Dodatkowo, na terenie Dzikowa kursują także linie oznaczone literami „A”, „4” oraz „C”, co zapewnia mieszkańcom wygodny transport do innych części Tarnobrzega.

---

Oceń: Dzików (Tarnobrzeg)

---