Jan Feliks Tarnowski

---

Życiorys

Jan Feliks Tarnowski w dzieciństwie dorastał w Warszawie, pod skrzydłami swojego wuja, Tadeusza Czackiego. W kręgu jego nauczycieli znajdowali się m.in. O. Kopczyński oraz J. Antonowicz. W tym czasie nawiązał bliskie relacje z takimi osobami jak Alojzy Feliński, K. Tyminiecki oraz M. Wyszkowski. Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej, Tarnowscy gościli wymienionych przyjaciół w ich rodzimych stronach, Dzikowie.

7 września 1800 roku poślubił Walerię ze Stroynowskich, która była bratanicą biskupa wileńskiego Hieronima Stroynowskiego. W swojej karierze pełnił wiele zaszczytnych funkcji, w tym senatora Królestwa Polskiego oraz członka rządu. Tarnowski wyróżniał się również jako autor prac historycznych, a jego talent językowy zaowocował tłumaczeniem starożytnych dzieł literackich.

Należał do elitarnego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie i był aktywnym współpracownikiem Uniwersytetu Wileńskiego. Wielką pasją Tarnowskiego była kolekcjonerstwo; on i jego żona Waleria zapoczątkowali znane dziś zbiory dzikowskie. Zbieranie kolekcji rozpoczęło się podczas 8-miesięcznej podróży do Włoch (od października 1803 do maja 1804), którą odbyli razem z teściem. W trakcie tego wyjazdu gromadził niezwykle rzadkie druki, rękopisy, dzieła sztuki oraz antyki.

W 1828 roku Tarnowski był jednym z członków sądu sejmowego, który miał za zadanie osądzenie osób oskarżonych o zdradę stanu. Dodatkowo, w latach 1811/1812 pełnił rolę pieczętarza w loży wolnomularskiej znanej jako Świątynia Izis.

Odznaczenia

W 1825 roku Jan Feliks Tarnowski został odznaczony kawalerem Orderu Świętego Stanisława 1. klasy, co było dla niego znaczącym wyróżnieniem. Dodatkowo, otrzymał również Order Świętej Anny 1. klasy, co podkreśla jego zasługi i znaczenie w historii.

Stosunki rodzinne

Jan Feliks Tarnowski przyszedł na świat w Dzikowie jako syn Jana Jacka, który pełnił funkcję starosty kahorlickiego, oraz Rozalii z Czackich, podczaszanki koronnej. W jego rodzinie znajduje się wiele pociech, w tym synowie: Kazimierz (1801–1803), Jan Bogdan (1805–1850), Walerian Spicymir (1811–1861), Tadeusz Antoni (1818–1890) oraz córki: Rozalia (1803–1804), Maria Felicja (1807–1870), która była żoną Onufrego Małachowskiego, Waleria Bronisława (1810–1815), Rozalia Wiktoria (1814–1815) oraz Anna (1816–1893).

Wnuki Tarnowskiego to wybitne postacie, w tym historyk literatury Stanisław Tarnowski, znany w młodości jako „czarny”, a także marszałek Jan Dzierżysław Tarnowski. Wśród jego wnuków znajduje się również powstaniec styczniowy Juliusz Tarnowski, poeta i kompozytor Władysław Tarnowski oraz malarz Stanisław Tarnowski, również znany jako „biały”.

Twórczość

Ważniejsze utwory

Jan Feliks Tarnowski pozostawił po sobie wiele znaczących dzieł, które przyczyniły się do polskiej kultury i nauki. W dniu 30 kwietnia 1811 roku wygłosił referat na posiedzeniu publicznym Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk, który został opublikowany w „Roczniku Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” w tomie 9 z 1816 roku (s. 251–257). Oprócz tego stworzył nieukończoną pracę zatytułowaną „Opisanie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta i panowanie Henryka Walezjusza”, pisząc ją od 1813 roku na zlecenie Towarzystwa Przyjaciół Nauk, aby dopełnić „Historii” autorstwa A. Naruszewicza, której rękopis znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej (sygn. przyb. 172/52).

Badał również wpływ literatury wschodniej na literaturę zachodnią w jego pracy „Badania historyczne, jaki wpływ mieć mogły mniemania i literatura ludów wschodnich na ludy zachodnie, szczególnie we względzie poezji”, która została zaprezentowana w Warszawie 24 listopada 1819 roku i również opublikowana w „Roczniku Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” t. 13 (1820, s. 264–266).

23 lutego 1820 roku Tarnowski wygłosił mowę na pogrzebie Alojzego Felińskiego, a także sporządził wspomnienie o życiu i dziełach Józefa Maksymiliana hr. Ossolińskiego, które opublikowano w „Roczniku Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” t. 21 (1830, s. 67–90), a jego rękopis jest przechowywany w Ossolineum (sygn. 1087 III).

W zbiorach Dzikowa znajduje się także jego rękopis „Messiada”, o czym można przeczytać w artykule dostępnym pod linkiem rękopis na zamku w Dzikowie. Ponadto, Tarnowski miał również publikować poezje w „Pamiętniku Warszawskim”.

Przekłady

Tarnowski zajmował się również przekładami tekstów klasycznych. W jego dorobku znajduje się dzieło M. Tulliusza Cycerona zatytułowane „O przyjaźni i o starości”, które powstawało od 1802 roku, a rękopis nosił tytuł „Cycerona Katon Starszy”. Przekład ten był dostępny w Zbiorach Dzikowskich (P. 2. N. 16, współcześnie w Państwowym Archiwum Wojewódzkim Kraków, Wawel?). Użyte informacje znajdują się w publikacji autorstwa A. Chmiela (s. 13).

Innym znaczącym dziełem jest „Mesjada” autorstwa F. G. Klopstocka, którego fragmenty zostały opublikowane w „Pielgrzymie” w 1845 roku, tom 2, strona 267.

Listy i materiały

W bogatym dorobku epistolarno-materiałowym Tarnowskiego znajdują się istotne dokumenty. Przykładem są listy do T. Czackiego zachowane w zbiorze z lat 1785–1790, a ich rękopis jest przechowywany w Bibliotece Czartoryskich (sygn. 1189).

Również korespondencja między W. i J. F. Tarnowskimi, która istnieje w rękopisach w Państwowym Archiwum Wojewódzkim Kraków (Archiwum Dzikowskie Tarnowskich), została wzbogacona o listy od A. Felińskiego i L. Kropińskiego. Fragmenty tej korespondencji zostały cytowane przez K. Grottową w książce „Zbiory sztuki J. F. i W. Tarnowskich” (Wrocław 1957).

Dodatkowo, listy dotyczące życia osobistego Tarnowskiego, pisane z Włoch w latach 1803–1804, są dostępne w Bibliotece Jagiellońskiej (przyb. 136/52), a fragmenty cytowane są również w pracy K. Grottowej.

W jednym z listów, który został napisany do prezesa Towarzystwa Przyjaciół Nauk, S. Staszica, 18 stycznia 1811, został opublikowany przez A. Kraushara w „Towarzystwie Warszawskim Przyjaciół Nauk” tom 3 w Krakowie w 1902 roku (s. 261).

Lista korespondencji z K. Koźmianem zawiera 18 listów, głównie z roku 1811, a rękopis jest dostępny w Bibliotece PAN Kraków (sygn. 2031, tomy 1–3).

Tarnowski także korespondował z J. Zawadzkim w dniu 1 września 1817 roku, a publikacja tego listu znajdziemy w materiale T. Turkowskiego „Materiały do dziejów literatury i oświaty na Litwie i Rusi” (Wilno 1935, s. 338).

Na zakończenie, warto wspomnieć o liście do F. K. Preka z dn. 30 marca (rok nieznany), którego rękopis dostępny jest w Ossolineum (sygn. 897/II 4) nr 36 oraz o korespondencji od J. Antonowicza do W. i J. F. Tarnowskich, która została napisana z Włoch w latach 1802–1803 (Biblioteka Jagiellońska, przyb. 129/51).

Fragment korespondencji zawiera również listy od J. N. Bobrowicza z Lipska, dotyczące zamówień księgarskich, a ich rękopis znajduje się w Bibliotece Kórnickiej (sygn. 2627).

Na koniec, Tarnowski był autorem „Catalogue des livres (et) estampes du C-te”, którego rękopisy zachowały się w Bibliotece Jagiellońskiej (przyb. 129/52, 132/52, dwa egzemplarze).

Wybrane opracowania dot. twórczości Tarnowskiego

Oto wybrane opracowania dotyczące dorobku J. F. Tarnowskiego, które wnoszą znaczący wkład w poznanie jego twórczości oraz kontekstu historycznego, w jakim żył i działał.

• W. Tarnowska: Mon journal (powst. w latach 1804–1838) t. 1–9, dostępny w Bibliotece Jagiellońskiej przy zbiorach 112-120/52,
• A. Feliński: Listy (powst. przed rokiem 1820), wydane przez J. I. Kraszewskiego w Krakowie w 1872 roku,
• K. Koźmian: Rys życia J. F. Tarnowskiego, opublikowany we Lwowie w 1842 roku; artykuły w „Przyjacielu Ludu” z tego samego roku nr 5–14; fragment dostępny w „Bibliotece Naukowej Zakładu im. Ossolińskich” t. 3 z 1842,
• K. Tańska-Hoffmanowa: Pamiętniki (powst. w latach 1818–1845) zawarte w Pismach pośmiertnych t. 1, Berlin 1849,
• K. Koźmian: Pamiętniki (powst. przed rokiem 1855) t. 1–2, wydane w Poznaniu w 1858 roku; t. 3, Kraków 1865,
• „Encyklopedia Powszechna” Orgelbranda, tom 25, wydana w 1867 roku,
• S. Tomkowicz: Przyczynek do dziejów początków romantyzmu w Polsce, opublikowany w „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce” t. 1 w 1878 roku oraz w wydaniu odbiorczym (Kraków 1878),
• S. Tarnowski: Domowa kronika dzikowska (powst. 1897), rękopis w Bibliotece Jagiellońskiej przy zbiorach 126/52,
• A. Kraushar: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 1–4, wydane w Krakowie w latach 1900–1902; t. 6, Kraków 1905,
• A. Chmiel: Rękopisy Biblioteki hr. hr. Tarnowskich w Dzikowie, Kraków 1908.

---

Oceń: Jan Feliks Tarnowski

---