Tomasz Dąbal

---

Życiorys

Tomasz Dąbal urodził się w okresie intensywnych przemian politycznych. Od 1909 do 1914 roku studiował prawo w Wiedniu oraz medycynę w Krakowie, a w trakcie swojego kształcenia dołączył do Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) w 1911 roku. W latach I wojny światowej służył w 87 pułku piechoty Armii Austro-Węgier, walcząc na różnych frontach, w tym rosyjskim, bałkańskim i włoskim. Podczas walk, trzykrotnie został ranny i ostatecznie osiągnął stopień kapitana.

W styczniu 1917 roku Dąbal został przydzielony do 3 pułku piechoty Legionów, gdzie pełnił rolę instruktora w zakresie użycia karabinów maszynowych. Niestety, pod koniec wojny, z powodu swej działalności politycznej w austriackiej armii, został aresztowany i przez około dwa miesiące przetrzymywany w obozie w Udine.

Po rozpadzie Austro-Węgier, wrócił do Polski. W pierwszych dniach listopada 1918 roku, jako specjalny pełnomocnik Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie, objął dowództwo nad żandarmerią w powiatach takich jak tarnobrzeskim, mieleckim, niżańskim oraz kolbuszowskim, przekształcając oddziały w Milicję Ludową.

6 listopada 1918 roku, w Tarnobrzegu, na wiecu chłopskim, wspólnie z ks. Eugeniuszem Okoniem, ogłosili powstanie Republiki Tarnobrzeskiej. W grudniu tego samego roku Dąbal zrezygnował z komendy powiatowej żandarmerii w Tarnobrzegu i razem z ks. Okoniem założył Chłopskie Stronnictwo Radykalne, które działało na terenach objętych wpływami Republiki.

W latach 1919-1921 pełnił funkcję posła na Sejm Ustawodawczy. Na początku był wiceprezesem klubu PSL Lewica, lecz wraz z księdzem Okoniem przekształcili go w dwuosobowy klub Stronnictwa Chłopsko-Radykalnego, które miało tendencje komunistyczne. W 1920 roku Dąbal wystosował interpelację w Sejmie, poruszając problem śmierci głodowej, która dotykała mieszkańców wsi. Z czasem jego poglądy ewoluowały w kierunku komunizmu, a w 1920 roku nawiązał kontakty z nielegalną KPRP, do której wstąpił we wrześniu tegoż roku.

W lipcu 1921 roku, wraz ze Stanisławem Łańcuckim, stworzył Frakcję Sejmową Posłów Komunistycznych. Na kilka dni przed wybuchiem Bitwy Warszawskiej, wygłosił w Sejmie oświadczenie, w którym zadeklarował: „Nie uważam Czerwonej Armii za nieprzyjaciela. Przeciwnie, witam jak przyjaciela Narodu Polskiego”. Słowa te zostały wykorzystane przez sowiecką propagandę.

W listopadzie 1921 roku stracił immunitet poselski i stanął przed sądem pod zarzutem usiłowania obalenia ustroju państwowego. Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 lipca 1922 roku skazał go na 6 lat ciężkiego więzienia. W 1923 roku, w ramach wymiany więźniów politycznych, wyjechał do ZSRR, gdzie działał w Komitecie Centralnym KPB Białorusi, a także pełnił funkcje w Międzynarodówce Chłopskiej oraz w Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom.

W 1930 roku ukończył z odznaczeniem studia na Wydziale Agrarnym oraz Wydziale Gospodarki i Polityki Światowej w Instytucie Czerwonej Profesury w Moskwie, a w 1934 uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych. W latach 30-tych prowadził aktywną działalność oświatową na terenie Marchlewszczyzny, będącej polskim obwodem autonomicznym na Ukrainie.

Niestety, 29 grudnia 1936 roku, w czasie tzw. „wielkiej czystki”, został aresztowany przez NKWD. W wyniku brutalnych przesłuchań przyznał się do postawionych mu zarzutów i rozpoczął współpracę z sowieckim aparatem. 21 sierpnia 1937 roku, Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR skazało go na śmierć pod pretekstem udziału w organizacji terrorystycznej. Wyrok wykonano tego samego dnia w więzieniu Lefortowo, a jego prochy zostały skremowane i anonimowo pochowane na Cmentarzu Dońskim w Moskwie.

W 1955 roku został zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe oraz miał wpływ na historię, nazywając jego imieniem kilka ulic w ZSRR i w PRL Zakłady Metalowe w Nowej Dębie. Dąbal był także autorem dużej liczby publikacji, przekraczających 200 broszur i przyczynków naukowych, które ukazywały się m.in. w takich pismach jak Piast, Przyjaciel Ludu oraz Wyzwolenie.

---

Oceń: Tomasz Dąbal

---