Sanktuarium Matki Bożej Dzikowskiej w Tarnobrzegu

---

Lokalizacja

„Kościół oraz zespół budynków klasztornych został zlokalizowany na skarpie wiślanej, która w tym rejonie łagodnie opada w stronę zachodu. W swojej pierwotnej wersji klasztor mieścił się na obrzeżach prywatnej wsi rodziny Tarnowskich – Dzikowa.

Obecnie obiekt ten znajduje się w zachodniej części Tarnobrzega, dokładnie na administracyjnym osiedlu Stare Miasto, przy ul. Kościuszki 2, w bezpośrednim sąsiedztwie centralnego placu miejskiego – pl. Bartosza Głowackiego.

Historia

Historia Sanktuarium Matki Bożej Dzikowskiej w Tarnobrzegu ma swoje korzenie w odległych czasach. Zostało ono założone przez rodzinę Tarnowskich, a formalny akt erekcyjny datowany jest na 29 czerwca 1676 roku. Jan Stanisław Amor Tarnowski, pełniący funkcję kasztelana Wojnickiego, we współpracy z żoną Zofią Barbarą z Firlejów, przekazał wieś Radowąż oraz 12 braciom dominikanom.

Na prośbę Zofii Tarnowskiej 6 czerwca 1688 roku, generał dominikanów Antonin Cloche podniósł klasztor do rzędu klasztorów formalnych, a w 1693 roku dominikanie rozpoczęli zakończenie budowy nowego kościoła. 22 czerwca 1703 roku na budowie doszło do pożaru, który strawił drewniane elementy klasztoru, prowadząc do budowy nowej, murowanej świątyni. Ten zmodernizowany obiekt zbudowano w stylu barokowym, a jego projektantem był Jan Michał Link. Biskup bakowski Stanisław Franciszek Biegański konsekrował nowy kościół wraz z ołtarzami w sierpniu 1706 roku.

Wnętrze kościoła zostało w pełni wyposażone dopiero w 1782 roku, ale historia tego miejsca jest przesiąknięta jeszcze innymi wydarzeniami. W nocy z 5 na 6 czerwca 1862 roku wybuchł pożar, który spalił klasztor i przylegające budynki, a także uszkodził wnętrze kościoła. Ogień zniszczył organy, ławki i wiele innych elementów wyposażenia, dlatego na czas remontu cudowny obraz przeniesiono do Pałacu Tarnowskich.

Po zakończeniu prac renowacyjnych, 7 września 1872 roku obraz Świętej Rodziny został ponownie umieszczony w kościele. Jego obecny wygląd zawdzięcza Janowi Sasowi-Zubrzyckiemu, który w 1909 roku przeprowadził rozbudowę obiektu. Trudne czasy przyszły podczas I wojny światowej, kiedy to 15 września 1914 roku doszło do znacznych zniszczeń, w tym powybijania szyb i uszkodzenia dachów. W 1915 roku żołnierze austriaccy zniszczyli chór, organy oraz sklepy i ołtarze.

Aby uratować cenny obraz, między 31 maja a 3 października 1915 roku został on ukryty przez Zdzisława Tarnowskiego. Rok 1930 przyniósł zasadniczą renowację wnętrza, która miała na celu odpowiednie przyozdobienie kościoła, wykorzystując polichromię autorstwa lwowskiego malarza Karola Polityńskiego. W czasie II wojny światowej przeorem był o. Fabian Madura, który zdołał uratować dzwony kościelne.

Przeorzy

W tej sekcji przedstawiamy listę przeorów, którzy pełnili znaczące role w historii sanktuarium. O. Józef Kostecki, pełniący obowiązki przeora oraz proboszcza, miał kluczowe znaczenie w latach 60. oraz 70. ubiegłego wieku.

• O. Witold Boroń pełnił swoją funkcję w latach 80. oraz 90.
• O. Fabian Madura był przeorem w okresie od 5 grudnia 1939 roku do 1945 roku.
• O. Stanisław Gołąb swoim zasięgiem obejmował lata 1990–1995.
• O. Stanisław Repetowski otworzył nowy rozdział w latach 1995–1999.
• Okres przeorowania o. Macieja Złonkiewicza to lata 1999–2005.
• O. Paweł Barszczewski pełnił tę funkcję w latach 2005–2010.
• O. Krzysztof Parol był przeorem w latach 2010–2016.
• O. Marek Grzelczak sprawował tę rolę w latach 2016–2019.
• O. Karol Wielgosz przejął obowiązki w latach 2019–2023.
• Od 2023 roku na stanowisku przebywa o. Mikołaj Walczak.

Przeorzy mieli i mają ogromny wpływ na rozwój oraz działalność sanktuarium, przyczyniając się do jego duchowego i społecznego wymiaru.

Kościół Wniebowzięcia

Trójnawowa świątynia, stanowiąca ważny element pamięci i kultury lokalnej, została wzniesiona w stylu barokowym. Całość otaczają charakterystyczne, trzypiętrowe skrzydła klasztoru o kwadratowym rzucie, położone wokół niewielkiego dziedzińca.

Prezbiterium

Prezbiterium, lekko wydłużone, jest typowym rozwiązaniem dla kościołów klasztornych, umożliwiającym zakonnikom wspólne uczestnictwo w modlitwach. Skierowane na zachód, przyozdobione jest licznymi epitafiami rodziny Tarnowskich. Po stronie lewej, w subtelny sposób wkomponowano neorenesansowy nagrobek Juliusza Tarnowskiego, zasłużonego powstańca z okresu styczniowego.

Ołtarz główny

Ołtarz główny, zaprojektowany przez uznanego snycerza krakowskiego Jerzego Hankisa, został stworzony prawdopodobnie w roku 1706. Wznosi się na imponującym cokole, który podtrzymywany jest przez postacie klęczących aniołów. Centralnym punktem tej artystycznej kompozycji jest obraz Matki Bożej Dzikowskiej, a ponad nim znajduje się herb Leliwa.

Krucyfiks

Nad wejściem do prezbiterium zainstalowano belkę tęczową, na której umieszczone są przedstawienia Chusty św. Weroniki oraz Narzędzi Męki Pańskiej. Po obu stronach, na wydatnych cokołach, wznoszą się figury Ukrzyżowanego Jezusa, wspierane przez Matkę Bożą oraz św. Jana Ewangelistę.

Ołtarze boczne

Przejście do prezbiterium zamykają dwa zbliżone do siebie ołtarze, dedykowane św. Dominikowi oraz Chrystusowi Ukrzyżowanemu. Ołtarze te są bogato zdobione płaskorzeźbami przedstawiającymi narzędzia Męki Pańskiej.

Nawy boczne

W latach 1910–1912 kościół wzbogacono o dwie nawy boczne, które stylistycznie harmonizują z głównym ołtarzem, dodając architekturze głębi oraz elegancji.

Ołtarz Serca Bożego i Bożego Miłosierdzia

Umiejscowiony w tylnej części kościoła, ołtarz Serca Bożego i Bożego Miłosierdzia wyróżnia się swoim wyglądem na tle reszty wnętrza. Jest to dawny ołtarz z kaplicy Zamku Dzikowskiego. Po zakończeniu II wojny światowej, władze komunistyczne przejęły majątek Tarnowskich, przekształcając zamek w rolniczą szkołę zawodową. Umożliwiono jednak przeniesienie zabytkowego ołtarza z kaplicy do kościoła. Ołtarz zdobi obraz Jezusa Miłosiernego, ukazujący dwa promienie – czerwony i biały oraz Serce Boże, z którego wychodzą promieniujące światło. W 2002 roku, po ponownym otwarciu kaplicy w Zamku Dzikowskim, postanowiono zwrócić kaplicę na pierwotne miejsce. Kosztowna operacja przeniesienia starego ołtarza okazała się niemożliwa z powodu jego silnego związania z boczną ścianą. Pierwsze próby jego odkrycia prowadziły do delikatnych uszkodzeń ściany, co mogłoby zagrażać jej stabilności oraz integralności ołtarza. Dlatego zdecydowano, że zamek Dzikowski otrzyma nowy, dębowy ołtarz, a oryginalny pozostanie w kościele Wniebowzięcia NMP.

Krypta

Poniżej kościoła usytuowana jest krypta, w której spoczywają głównie członkowie rodziny Tarnowskich, fundatorów tej świątyni, co dodaje miejscu historycznego i kulturowego znaczenia.

Kruchta

W kruchcie kościoła dostrzegamy monumentalne rzeźby Jezusa oraz Maryi. Nad wejściem do nawy głównej zachwyca witraż, który przedstawia ten sam wizerunek co obraz Matki Bożej Dzikowskiej. Po prawej stronie kruchty zlokalizowano spowiednicę, pełniącą ważną rolę w sakramentalnym życiu wspólnoty.

Wieża

Wieża, której budowa miała miejsce w latach 1910–1912, została zaprojektowana przez Jana Sasa-Zubrzyckiego, znanego lwowskiego architekta, który pozostawił swój ślad we wschodniej architekturze sakralnej.

Polichromia

Od strony wschodniej, ściany kościoła zdobi polichromia, która ukazuje Matkę Bożą Różańcową, dodając wnętrzu nie tylko kolorów, ale także duchowego znaczenia, które podkreśla bogatą historię tego miejsca.

Krypta i cmentarz przyklasztorny

W kościelnej krypcie rodziny Tarnowskich spoczywają zasłużeni członkowie rodziny, których historia jest głęboko związana z Tarnobrzegiem. Warto przy tym zwrócić uwagę na szczegóły

Wśród pochowanych znajdują się:

• Józef Mateusz Amor Tarnowski (~1700–1744),
• Róża Konstancja Dunin-Karwicka (~1710–1773),
• Jan Jacek Tarnowski (1729–1807), starosta byszowski i kahorlicki,
• Rozalia Tarnowska z Czackich (1753–1821),
• Jan Feliks Tarnowski (1777–1842), senator-kasztelan Królestwa Polskiego w latach 1818–1831,
• Waleria Tarnowska, ze Strojnowskich (1782–1849), malarka-miniaturzystka,
• Jan Bogdan Tarnowski (1805–1850), poseł do Sejmu Konstytucyjnego w Wiedniu i Kromieryżu (1848-1849),
• Gabriela Małachowska (1800–1862),
• Juliusz Stefan Józef Tarnowski (1840–1863), powstaniec styczniowy,
• Jan Dzierżysław Tarnowski (1835–1894), poseł na Sejm Krajowy Galicji,
• Stanisław Kostka Tarnowski (1837–1917), przywódca konserwatystów krakowskich, rektor UJ, poseł na Sejm Krajowy Galicji,
• Zofia Zamoyska (1839–1930),
• Zofia Maria Róża Potocka (1879–1933),
• Zdzisław Jan Tarnowski (1862–1937), członek dziedziczny austriackiej Izby Panów i senator II Rzeczypospolitej Polskiej,
• Andrzej Tarnowski (1909–1978),
• Artur Tarnowski (1903–1984), ostatni właściciel Dzikowa, poseł na Sejm II Rzeczypospolitej Polskiej,
• Róża Maria Zamoyska (1911–2005),
• Marcin Juliusz Tarnowski (1935–2009),
• Paweł Zdzisław Tarnowski (1937–2017).

Warto zaznaczyć, że w historicznej Cmentarzu dominikańskim w Tarnobrzegu również można odnaleźć ślady przeszłości mieszkańców tego regionu.

Tarnobrzeska Droga św. Jakuba

W nadchodzących dniach, kościół stanie się punktem stacyjnym na odnodze Małopolskiej Drogi św. Jakuba, która przebiega z Sandomierza przez Tarnobrzeg oraz Koprzywnicę aż do Rybnicy.

---

Oceń: Sanktuarium Matki Bożej Dzikowskiej w Tarnobrzegu

---