Stanisław Piętak

---

Życiorys

Stanisław Piętak urodził się w rodzinie Karola i Barbary jako najmłodszy z trojga dzieci. Jego siostra Maria przyszła na świat w 1904 roku, a brat Franciszek trzy lata później, w 1907 roku. Warto zaznaczyć, że w jego rodzinie znajdował się również Ferdynand Kuraś, który był poetą oraz pisarzem ludowym. Jego ojciec, aby zapewnić rodzinie lepszy byt, wielokrotnie wyjeżdżał do Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu pracy. W czasie drugiego z tych wyjazdów, niestety, wybuchła I wojna światowa, co znacząco wpłynęło na życie Stanisława i jego bliskich, niosąc ze sobą lata głodu oraz życiowej niepewności, które odcisnęły swoje piętno na jego psychice i twórczości.

Jako dziecko Piętak borykał się z poważnymi problemami zdrowotnymi, co rzuciło cień na jego późniejsze losy artystyczne. Jego poezja, będąca wynikiem głębokiego szoku kulturowego, który przeżył, ukazuje zderzenie jego tradycyjnego wiejskiego wychowania z nowoczesnymi zasadami poezji awangardowej, jakie reprezentowali Peiper oraz Przyboś. Po zakończeniu gimnazjum w Tarnobrzegu, podjął studia z zakresu polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednakże, po pewnym czasie, przerwał naukę i udał się do Warszawy, gdzie zaangażował się w prace w Związku Literatów Polskich oraz młodzieżowych pismach literackich.

Na koniec 1937 roku wydał swoją debiutancką powieść „Młodość Jasia Kunefała”, za którą w 1938 roku zdobył Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury. W trakcie II wojny światowej przebywał w Wielowsi, gdzie współpracował z organizacją „Odwet”, kierowaną przez Władysława Jana Jasińskiego, znanego jako „Jędruś”. W jego działalności szczególnie wyraźnie manifestowały się idee tajnego nauczania, nawiązujące do trudności okresu wojny.

W 1944 roku Stanisław uczestniczył w działalności politycznej oraz społecznej w Tarnobrzegu, a następnie w Lublinie. W rok później przeniósł się do Łodzi, gdzie objął stanowisko prezesa tamtejszego Oddziału Związku Literatów Polskich. W 1955 roku otrzymał wyróżnienie Podkomitetu Literatury i Sztuki w ramach Nagrody Państwowej za tom poezji zatytułowany Przymierze z nowymi laty. Od 1956 roku mieszkał w Warszawie, podejmując pracę w redakcji „Tygodnika Kulturalnego”. W 1946 roku ożenił się z Aleksandrą Zofią z Kosińskich (1925–2016), z której małżeństwa urodził się jeden z trzech synów, Piotr Piętak.

Niestety, 27 stycznia 1964 roku, stanął w obliczu tragicznych okoliczności i zginął śmiercią samobójczą, wyskakując z okna. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, gdzie jego życie znalazło tragiczne zakończenie.

Znaczenie

Stanisław Piętak był jednym z najwybitniejszych twórców poezji okresu międzywojennego, a także znaczącą postacią w literaturze wiejskiej. Jego początki związane były z awangardą krakowską, jednak w późniejszych latach skupił się na czechowiczance, czyli literackim nurcie, który zyskał popularność w latach trzydziestych XX wieku.

Jako autor, Piętak tworzył nastrojową oraz wizyjną liryki, w której centrum znajdowały się motywy wiejskie, co stało się jego znakomicie rozpoznawalnym stylem. Jego twórczość miała duży wpływ na polską literaturę i kulturę. Na podstawie jego powieści powstał w 1987 roku serial telewizyjny „Ucieczka z miejsc ukochanych”, który przybliżył sylwetkę poety szerszej publiczności.

Warto również zaznaczyć, że nagroda im. Stanisława Piętaka, przyznawana w latach 1965-1994, stała się istotnym wyróżnieniem dla wybitnych twórców, a także dla wszystkich, którzy kontynuowali jego dziedzictwo literackie.

Twórczość

Poezja

• alfabet oczu, 1934,
• legenda dnia i nocy, 1935,
• obłoki wiosenne, 1938,
• linia ognia, 1947,
• dom rodzinny, 1947,
• imię przyszłości, 1951,
• stratowane ustronie (opowieść poetycka), 1952,
• bohaterska kronika, 1953,
• przymierze z nowymi laty, 1955,
• szczęście i cierpienie, 1958,
• pośrodku żywiołów, 1960,
• zaklinania, 1963.

Proza

Powieści

• ziemia odpływa na zachód, 1936,
• młodość jasia kunefała, 1937,
• białowiejskie noce, 1939,
• ucieczka z miejsc ukochanych, 1948,
• łuna, 1949,
• bliski kraj, 1956,
• ciężkie lato, 1956,
• plama, 1963,
• odmieniec, 1964.

Opowiadania

• front nad wisłą, 1946,
• ostatni półkos, 1949,
• wspólna dolina, 1951,
• w brzezinach, 1952,
• po burzy, 1954,
• obce światy, 1955,
• upragnione losy, 1959,
• matnia, 1962,
• zbrodnia rodzinna, 1981.

Szkice

• portrety i zapiski, 1963,
• notatnik poetycki, 1966.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Piętak został uhonorowany wieloma odznaczeniami za swoje zasługi. Poniżej przedstawiamy szczegółowy wykaz jego orderów i odznaczeń:

• krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 22 lipca 1953 roku,
• złoty krzyż zasługi, przyznany 8 maja 1946 roku,
• medal 10-lecia Polski Ludowej, otrzymany w 1955 roku.

---

Oceń: Stanisław Piętak

---